ΑΡΘΡΑ

 Ποια είναι η ποιο κατάλληλη ηλικία για να αρχίσουμε τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών;
Κάθε ηλικία είναι κατάλληλη να μιλήσουμε για την αγάπη, τις ανθρώπινες σχέσεις, τον έρωτα, την συνέχεια της ζωής. Γιατί το σεξ, δηλ. οι ερωτικές σχέσεις, είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου, βασικό στοιχείο της προσωπικότητας , τρόπος εκδήλωσης της αγάπης. Ένας ώριμος ενήλικας χαρακτηρίζεται από μια ζωή ικανοποιητική και άνετη σεξουαλικά.
H σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού αρχίζει ουσιαστικά από τις πρώτες στιγμές της ύπαρξης του. Το μωρό αισθάνεται σωματική και συναισθηματική ικανοποίηση και χαρά με το να είναι ζεστό, να αγκαλίζεται και να χαϊδεύεται τρυφερά ,να ταϊζεται ή απλά να υπάρχει. Μέσα από την φροντίδα, τη στοργή και την αγάπη που δέχεται από την μητέρα και τα άλλα πρόσωπα του περιβάλλοντος του, το μωρό αρχίζει να μαθαίνει σχετικά με αυτό που αργότερα ονομάζουμε σεξ. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες και εντυπώσεις αρχίζει να γνωρίζει και να εκτιμά τον εαυτό του σαν άτομο και έτσι να γνωρίζει και να εκτιμά και τους άλλους. Τότε μαθαίνει να συνδέει την συναισθηματική ζεστασιά, την τρυφερότητα και άλλα θετικά συναισθήματα, με την σχέση με ένα άλλο πρόσωπο. Φυσικά ,η μετεξέλιξη αυτών των πρώτων σωματικών εντυπώσεων μέχρι τα περίπλοκα συναισθήματα της ωριμότητας γίνεται σταδιακά και διαρκεί πολλά χρόνια.
Το «ταμπού», δηλαδή ο κοινωνικός και ηθικός φραγμός, να μιλούν οι άνθρωποι ανοικτά για την σεξουαλική διάσταση της ύπαρξης έχει καταρριφθεί, επιφανειακά τουλάχιστον, ήδη από την δεκαετία του ?60. Απόδειξη τα δεκάδες βιβλία που κυκλοφορούν, οι τηλεοπτικές εκπομπές και τα σχετικά αφιερώματα εφημερίδων και περιοδικών που καθημερινά σχεδόν μας βομβαρδίζουν με περισσότερο ή λιγότερο σοβαρές πληροφορίες και ποικίλα ερεθίσματα. Αυτό που δεν έχει καταρριφθεί ακόμα δυστυχώς, είναι η άγνοια και οι συνεπαγόμενοι φόβοι γύρω από θέματα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας. Οι σύγχρονοι άνθρωποι νομίζουν ότι είναι απελευθερωμένοι και δεν έχουν ταμπού επειδή βλέπουν περισσότερες τολμηρές ταινίες ή έχουν περισσότερους σεξουαλικούς συντρόφους από τους παππούδες ή τους γονείς τους. Στην πραγματικότητα ξέρουν ελάχιστα περισσότερα από αυτούς για την σεξουαλικότητα και είναι συχνά εξίσου απροετοίμαστοι να αντιμετωπίσουν το θέμα τις σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης των παιδιών τους.
Πολλοί από εμάς τους σύγχρονους απελευθερωμένους ενήλικες όταν γινόμαστε γονείς μπορεί να ανακαλύψουμε ότι έχουμε αν όχι ταμπού σίγουρα κάποιες δυσκολίες ανάλογες με αυτές των γονιών μας, όταν το παιδί μας θέσει τα πρώτα «σεξουαλικά ερωτήματα» έστω και έμμεσα - π.χ. 18 μηνών περίπου , όπως ανακαλύπτει το αυτί του, τα δάχτυλα του κ.λ.π., ανακαλύπτει και τα γεννητικά του όργανα και θέλει να τα αγγίξει και να τα περιεργαστεί. Ποια είναι τα συναισθήματα και η στάση μας; Μπορούμε να αποδεχτούμε κάτι τέτοιο σαν φυσιολογικό, απόλυτα αθώο και αναμενόμενο;
Λίγο αργότερα γύρω στα 2 με 3 ,τα παιδιά διατυπώνουν τα πρώτα άμεσα ερωτήματα σεξουαλικού περιεχομένου ,καθώς η φυσική περιέργεια τα ωθεί να μάθουν και να καταλάβουν όχι μόνο το σώμα τους αλλά και τον κόσμο γύρω τους. Γιατί π.χ. ο μπαμπάς είναι διαφορετικός από την μαμά; Τι είναι αυτό;(για τα γεννητικά τους όργανα). Γιατί η μαμά έχει στήθος και ο μπαμπάς τρίχες;
Γύρω στα 3 με 4 το παιδί μπορεί να αναρωτηθεί «Από πού ήρθα;»,ειδικά αν η μητέρα του είναι πάλι έγκυος. Το να του πείτε π.χ. ότι το μωρό μεγαλώνει μέσα στο σώμα της μητέρας ,σε ένα ειδικό μέρος φτιαγμένο ειδικά γι? αυτό το σκοπό, ίσως να το ικανοποιήσει ως απάντηση. Αν θέλει να μάθει κι άλλα ,μπορείτε να προσθέσετε ότι αυτό το ειδικό μέρος λέγετε κοιλιά ή μήτρα και ότι όσο το μωρό βρίσκετε εκεί είναι ή ασφαλές και προστατευμένο.
Κάποια στιγμή? όταν το παιδί είναι έτοιμο για αυτή - ακολουθεί και η επόμενη ερώτηση «Από που βγαίνει το μωρό;». Δεν είναι ανάγκη να βιαστείτε να την απαντήσετε νωρίτερα ούτε να την αναβάλετε για αργότερα. Μπορείτε να εξηγήστε ότι το μωρό βγαίνει από ένα ειδικό άνοιγμα του κορμιού ανάμεσα στους μηρούς που ονομάζεται κόλπος Αν ζητήσει να δει από πού βγαίνει το μωρό πείτε του ότι προτιμάτε να του σχεδιάσετε μια εικόνα (αυτό προϋποθέτει ότι έχετε αντίληψη αυτού για το οποίο μιλάτε).
Από τα 5 έως τα 8,η αντίληψη του παιδιού για των κόσμο διευρύνεται πολύ. Πάει νηπιαγωγείο ή σχολείο, αποκτά νέες επαφές, σχέσεις, ερεθίσματα και επιρροές. Οι ερωτήσεις του γίνονται πιο σύνθετες. «Πως μπαίνει το μωρό στην κοιλιά της μαμά;» Συνήθως αρκεί η απάντηση «με την βοήθεια του μπαμπά» και μόνο αν το ζητήσει και του δώσετε τις σχετικές πληροφορίες θα ακολουθήσουν οι ερωτήσεις «Πως έρχεται το ωάριο σε επαφή με το σπερματοζωάριο;» και «Το σπέρμα είναι ίδιο με τα τσίσα μου;».
Οι ερωτήσεις που αφορούν την συνουσία/ζευγάρωμα και την αναπαραγωγή είναι αυτές που δυσκολεύουν περισσότερο τους γονείς. Και πολλοί προσπαθούν να αναβάλουν την συζήτηση για αργότερα όταν το παιδί θα καταλαβαίνει καλύτερα . Όμως αυτό θα κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα για τον γονιό. Η αντίληψη του παιδιού σε μεγάλο βαθμό αναπτύσσεται ανάλογα και με την βοήθεια των γονιών. Αν οι γονείς καθυστερούν σε κάποιο στάδιο της διαδικασίας και δεν ανταποκρίνονται ανάλογα, το παιδί θα ψάξει αλλού απαντήσεις για τις απορίες του και μετά θα οι γονείς θα «τρέχουν» να επανορθώνουν, αυτά που το παιδί «μαθαίνει μόνο» από τους φίλους, την τηλεόραση, κ.λ.π. Γι? αυτό όταν το παιδί ρωτάει για το ζευγάρωμα και την αναπαραγωγή απαντήστε του. Αλλά όταν του απαντάτε να θυμάστε ότι με ένα μικρό παιδί δεν χρειάζεται να συζητηθούν τα πάντα με λεπτομέρειες. Να απαντάτε καθαρά και ολοκληρωμένα μέσα στο πλαίσιο των ερωτήσεων του. Μην προσπαθείτε να προχωρήσετε πιο πέρα και να δώσετε πληροφορίες για πράγματα που δεν ρώτησε. Οι πολλές πληροφορίες δημιουργούν σύγχυση και ενοχλητική ένταση που δυσκολεύει την επικοινωνία και την σχέση σας.

Ως προς το θέμα του AIDS , το πιο πιθανό είναι ότι τα παιδιά της πρώτης σχολικής ηλικίας πάλι θα μας προλάβουν με κάποιες σχετικές ερωτήσεις, καθώς είναι θέμα που συζητιέται αρκετά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και όχι μόνο. Γι? αυτό οι γονείς πρέπει να έχουν πολύ σοβαρή και εμπεριστατωμένη ενημέρωση για την φύση της ασθένειας και τους τρόπους μετάδοσης και προφύλαξης.
Και εδώ ο χρυσός κανόνας είναι ότι δεν λέμε περισσότερες πληροφορίες από αυτές που ζητάει το παιδί και φροντίζουμε να ταιριάζουν στο επίπεδο των εμπειριών και την ηλικία του. Η βασική πληροφορία για τα μικρά παιδιά (6 -8 χρονών) είναι ότι είναι μια πολύ σοβαρή αρρώστια όπως άλλες και οι γιατροί ψάχνουν συνέχεια για καλύτερα φάρμακα. Το πώς μεταδίδεται ακριβώς και αν κάποιες κοινωνικές ομάδες είναι πιο ευάλωτες είναι πληροφορίες που απευθύνονται σε παιδιά άνω των 10 χρονών και εκεί με προσοχή να ώστε να μην τρομοκρατήσουν τα παιδιά και τους δημιουργήσουν φόβους για τις σχέσεις και τον έρωτα, ούτε παράλογες προκαταλήψεις για κάποιους συνανθρώπων μας.

Με τους έφηβους όσο μεγαλώνουν πρέπει να γίνονται όλο και πιο πολλές και σοβαρές συζητήσεις για όλα τα σχετικά με το σεξ θέματα ,συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων για τους τρόπους προφύλαξης από το ΑΙDS και άλλα νοσήματα καθώς και το θέμα της αντισύλληψης.
Μερικές ακόμα γενικές κατευθυντήριες γραμμές, βοηθητικές για τις συζητήσεις των γονιών με τα παιδιά είναι οι εξής:

1. Όταν το παιδί σας ρωτάει κάτι θέλει την αλήθεια αλλά πάνω από όλα θέλει να μάθει τι πιστεύετε, πως αισθάνεστε εσείς. Έρχεται σε σας γιατί σας εμπιστεύεται. Αν δεν σας εμπιστευόταν θα πήγαινε αλλού. Σας αγαπάει και θέλει να σας μοιάσει. Γι? αυτό μην το απογοητεύσετε με ψέματα και υπεκφυγές. Θα βγείτε προσωρινά από μια αμήχανη θέση αλλά μπορεί να χάσετε πολύ περισσότερα.
2. Να είστε υπομονετικοί και ψύχραιμοι όσο μπορείτε. Είναι δύσκολο το να μεγαλώνει κανείς. Ακόμα και με την καλύτερη καθοδήγηση τα παιδιά μπορεί να είναι αδέξια και αβέβαια και να κάνουν «λανθασμένες» κινήσεις πριν κάνουν κάποια ουσιαστική πρόοδο. Μην τα αποπαίρνετε. Μπορεί να χρειαστεί να ακούσετε την ίδια ερώτηση πάλι και πάλι.
3. Να είστε καλοί ακροατές. Μην βιάζεστε να απαντήσετε πριν σιγουρευτείτε τι ακριβώς σας ρωτάει. Μπορεί να ρωτάει κάτι λιγότερο ή κάτι περισσότερο από αυτό που νομίζετε. Μην παίρνετε τις ερωτήσεις του κατά γράμμα. Μην το φορτώνεται με πληροφορίες που μπορεί να μην το ενδιαφέρουν. Δώστε του την δυνατότητα να πει τι νομίζει το ίδιο για το θέμα που ρωτάει.
4. Χρησιμοποιήστε απλή και πραγματική ορολογία. Οι απαντήσεις σας να είναι ανάλογες με τις εμπειρίες και το επίπεδο γνώσεων του παιδιού. Μην απαντάτε στα μικρά παιδιά με ιστορίες για μέλισσες και λουλούδια τα μπερδεύετε και αισθάνονται ότι υπεκφεύγετε.
5. Ενημερωθείτε σωστά (και οι δύο γονείς). Υπάρχουν σχετικά βοηθητικά βιβλία για γονείς (π.χ. «Τι να λέτε στα παιδιά σας για το σεξ»). Τα παιδικά βιβλία για το σεξ είναι πραγματικά χρήσιμα όταν διαβάζονται μαζί με κάποιον από τους γονείς. Τα βιβλία ποτέ δεν υποκαθιστούν τον ρόλο του γονιού και κυρίως την συναισθηματική επαφή γονιού και παιδιού.
6. Να είστε συνεπείς. Αν και συνήθως οι μητέρες βρίσκονται κοντά στα μικρά παιδιά καλό είναι και οι δύο γονείς να ασχολούνται με την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Προσπαθήστε να έχετε βρει μια άποψη που να είναι ικανοποιητική και για τους δύο πριν την παρουσιάσετε στα παιδιά σας. Φροντίστε να γνωρίζετε γενικά πια ερωτήματα μπορεί να τεθούν σε κάθε ηλικία για να μπορείτε να τα συζητήσετε εκ των προτέρων και να είστε έτοιμοι και οι δύο. Και αν ερωτηθεί μόνο ο ένας, καλό είναι να ενημερώνει τον άλλο για το τι και πως συζητήθηκε με το παιδί. Το να ξέρει το παιδί ότι για ένα θέμα μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις ή ότι οι γονείς του μπορεί να διαφέρουν δεν είναι κακό. Όμως στην αρχή τουλάχιστον καλό είναι το παιδί να μην πρέπει να διαλέξει αυτό μεταξύ δύο απαντήσεων. Μπορεί να δημιουργηθεί σύγχυση.